Men tiêu hóa (enzym) đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong chuyển hóa của cơ thể con người, đặc biệt là người cao tuổi do sự lão hóa ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe.
Men tiêu hóa là gì?
Men tiêu hóa (enzym) có bản chất là protein, là những chất xúc tác sinh học cho hầu hết các phản ứng chuyển hóa xảy ra trong cơ thể con người. Vì vậy, dưới tác động của các men tiêu hóa, thức ăn được phân rã trở thành các dạng nhũ tương để cho lớp nhung mao của ruột có thể hấp thu một cách dễ dàng vào máu, nuôi dưỡng cơ thể. Bởi vì, hầu hết các loại thực phẩm chúng ta ăn đều không thể tự hấp thu vào máu mà cần có sự tác động của các enzym hoạt tính giúp chuyển hóa thức ăn thành các chất dinh dưỡng.
Nhờ có các men tiêu hóa phá vỡ các liên kết trong thực phẩm, thức ăn sẽ được tiêu hóa ở ruột non và chúng đi xuống ruột già, không dẫn đến rối loạn tiêu hóa (gây chứng đầy hơi, phân lúc nát, lúc rắn, thậm chí gây tiêu chảy và có thể xuất hiện chứng co thắt đại tràng). Nếu không có men tiêu hóa, thức ăn không được chuyển hóa sẽ gây nên hiện tượng suy dinh dưỡng ở người có tuổi với các biểu hiện thường thấy là chán ăn, ăn không ngon, không tiêu, giảm cơ bắp (lực cơ bắp yếu) và thay đổi lượng chất béo trong cơ thể. Đó là chưa kể đến các trường hợp người cao tuổi răng lung lay, răng giả gây khó khăn trong việc nhai nghiền thức ăn gây không ít khó khăn hoạt động của men tiêu hóa trong cơ thể.
Men tiêu hóa chất cellulose (chất xơ có trong các loại thực phẩm, rau)
Có những loại men tiêu hóa nào?
Men tiêu hóa được tiết ra ở nhiều bộ phận trong hệ thống tiêu hóa và có vai trò chức năng riêng, ví dụ, tuyến nước bọt tiết enzym maltaza tiêu hóa tinh bột, tuyến tụy tiết ra men amylaza, lipaza, proteaza tiêu hóa đường, mỡ, ptrotein... và hoàn chỉnh việc tiêu hóa thức ăn ở ruột non. Dạ dày tiết dịch vị và men pepsin giúp tiêu hóa protein. Gan, mật tiết ra các loại men (SGOT, SGPT, GGT) để tiêu hóa chất béo. Ngoài ra còn có các loại men tiêu hóa chất cellulose (chất xơ có trong các loại thực phẩm, rau) như cellulaza, hemixenlulaza, phytaza, beta- glucanaza , pectinaza và xylanaza. Các loại men này có thể chuyển đổi cellulose thành các phân tử nhỏ hơn, dễ dàng hơn cho việc di chuyển qua đường ruột
Bản chất của men tiêu hóa như thế nào?
Men tiêu hóa là tên gọi một dòng sản phẩm có chức năng hỗ trợ tiêu hóa, ví dụ, men proteaza, đây là một loại men tiêu hóa protein, được tạo ra một cách tự nhiên từ tuyến tụy và đưa vào ruột non thông qua một ống ngắn. Hoặc men lipaza là những men giúp tách biệt chất béo thành các axít béo đơn. Đối với men amylaza do tuyến nước tụy tiết ra có tác dụng phá vỡ các liên kết giữa các phân tử glucoza trong tinh bột, giải phóng đường để hấp thụ ngay lập tức. Vì vậy, lượng đường glucoza tăng nhanh chóng do chuyển hóa từ tinh bột sau mỗi bữa ăn có nhiều tinh bột (cơm, xôi, bánh mì…).
Sự khác nhau giữa men tiêu hóa và men vi sinh
Bên cạnh men tiêu hóa còn có men vi sinh. Men tiêu hóa hoàn toàn khác với men vi sinh, vì chúng không phải là các vi khuẩn học đông khô mà là các hợp chất hóa học thực thụ.
Với men vi sinh, dựa vào lý do trẻ bị loạn khuẩn ruột, người ta sản xuất ra men vi sinh. Bởi vì, thông thường trong bộ máy tiêu hóa của người bình thường có ba nhóm vi khuẩn chính, đó là nhóm vi khuẩn có hại (gây bệnh), nhóm thứ hai là các vi khuẩn gây bệnh cơ hội (bình thường chúng ký sinh ở đường ruột của người, nhưng khi gặp điều kiện thuận lợi chủng trở nên gây bệnh) và nhóm thứ ba là các vi khuẩn có lợi, đóng vai trò tích cực trong quá trình tiêu hóa của con người. Một số trường hợp, nhất là người cao tuổi, đặc biệt là trẻ em khi sử dụng kháng sinh kéo dài, hoặc không đúng liều lượng sẽ làm cho vi khuẩn có lợi rất dễ bị tiêu diệt, dẫn tới trạng thái mất cân bằng sinh thái do loạn khuẩn gây rối loạn tiêu hóa, nhất là gây tiêu chảy. Trong trường hợp này phải dùng men vi sinh để điều hòa sự mất cân bằng sinh thái này. Men vi sinh là các chế phẩm vi sinh vật chứa các loại vi khuẩn lành tính. Trên thị trường có nhiều loại men vi sinh như: Biolactin, Lactomin plus, Pribiotic…
Nhiều sản phẩm men vi sinh chứa lượng vi khuẩn cao nên khi sử dụng cần phải tuân theo liều lượng chỉ dẫn của nhà sản xuất hoặc chỉ định của bác sĩ kê đơn thuốc. Những trường hợp men vi sinh sử dụng chủng vi sinh vật không thường trú trong ruột như dạng bào tử và nấm men, không được dùng lâu dài. Lưu ý không dùng men vi sinh khi bị viêm tụy cấp, phẫu thuật ruột...
Nên theo tư vấn của bác sĩ
Lý do bổ sung men tiêu hóa
Trong cuộc sống khi con người già đi, mọi chức năng của cơ thể đều bị suy giảm, trong có chức năng sản sinh men tiêu hóa. Cơ thể người cao tuổi sẽ sản xuất ra ít enzym cần thiết cho tiêu hóa hoạt động, khiến cho các loại thức ăn tiêu hóa khó khăn hơn. Vì vậy, có thể bổ sung men tiêu hóa cho người cao tuổi, ví dụ, bổ sung men lipaza nhằm thúc đẩy tiêu hóa chất béo hoặc bổ sung men amylaza để tăng chuyển hóa tinh bột thành glucoza tốt hơn bình thường ở những người bị bệnh tuyến tụy, nhất là người có tuổi. Các nghiên cứu cho thấy rằng bằng cách bổ sung đúng hỗn hợp enzym tiêu hóa, những người cao tuổi có thể duy trì được khả năng tiêu hóa của họ, có nghĩa là sẽ giúp tiêu hóa tốt hơn, tăng hấp thu các chất dinh dưỡng quan trọng như vitamin K, D, Omega-3 và giảm các bệnh ở đường tiêu hóa
Hiện nay có một số loại men tiêu hóa có mặt trên thị trường như: neopeptine, enzyplex, zymoplex, panse, digelase, triase, panthiacone…, người sử dụng nên theo tư vấn của bác sĩ khám bệnh, không nên tự mua để sử dụng. Cần lưu ý: người đái tháo đường không dùng men tiêu hóa có chứa amylaza vì sẽ nhanh chóng chuyển hóa tinh bột thành lượng glucoza làm tăng đường huyết nhanh chóng.
PGS.TS.BS. BÙI KHẮC HẬU