Chườm nóng là một phương pháp chữa bệnh khá phổ biến. Phương pháp này có nhiều điểm tương đồng với phương pháp đốt cứu, tuy nhiên cách dùng dược vật và phương pháp tiến hành có khác.
Những công dụng
Chườm nóng là dùng vật dụng hoặc dược liệu nóng ấm chườm trực tiếp hoặc gián tiếp lên các vùng da để trị liệu bệnh tật. Phương pháp này có được mô tả trong các tác phẩm Đông y kinh điển, như: Nội Kinh Tố Vấn - Điều kinh luận có chép: “Bệnh trong xương thì hơ nóng kim châm hoặc dùng thuốc sao nóng chườm vào”; Linh Khu - Thọ yểu cương nhu cũng có chép bài thuốc sao nóng để chườm trên da chữa chứng hàn tý (đau khớp do lạnh, có giới thiệu bài thuốc ở phần sau). Các tác phẩm y học nổi tiếng như: Trửu hậu phương, Thiên kim phương, Ngoại đài bí yếu, Gia hựu bản thảo, Bản thảo cương mục, Vệ sinh bửu giám... đều có chép về phương pháp chườm nóng bằng thuốc. Như vậy, có thể nói chườm nóng là phương pháp chữa bệnh có lịch sử lâu đời và phạm vi ứng dụng rộng rãi. Phương pháp này đơn giản dễ làm, có tính an toàn cao mà hiệu quả lại nhanh chóng, mang lại cảm giác dễ chịu, rất được nhiều người yêu thích.
Phương pháp chườm nóng chủ yếu mượn khí ấm nóng và tinh dầu trong thảo dược để trị liệu, nó có tác dụng ôn dương khí, khu hàn tà, thông kinh mạch, điều khí huyết... Sách Linh Khu, thiênThích tiết chân tà viết: “Trị người bệnh quyết (hôn mê mà chân tay lạnh giá) trước hết phải dùng phép chườm nóng để điều hòa các kinh,... hỏa khí thông rồi, huyết mạch mới lưu hành”.
Phép chườm nóng thích ứng với các chứng bệnh có hàn tà bên ngoài xâm nhập vào kinh lạc tạng phủ, hoặc bẩm tạng dương hư, khí huyết không điều hòa dẫn đến các chứng bệnh khác, như phong hàn thấp tý (đau khớp dạng thấp), đau dạ dày, đau bụng do lạnh, ngực bụng đầy trướng, đại tiểu tiện không thông...
Cho thuốc vào túi
Các cách chườm
Chườm trực tiếp: phương pháp lấy vật thể đang nóng ấm chườm áp lên da thịt, như đem các dược liệu sao hay xào nóng rồi trực tiếp chườm lên trên vùng da. Hoặc có khi dùng dụng cụ khác như cục gạch đá đã nướng nóng hoặc đổ nước nóng vào những vật dụng thủy tinh, kim loại như đồng rồi áp vào da đều thuộc loại này.
Chườm gián tiếp: không áp trực tiếp vật thể nóng lên da mà gián tiếp qua một số lớp dược liệu hay bông vải, mục đích để giữ sức nóng ôn hòa hay nhờ tác dụng sức nóng làm cho thuốc ngấm vào trong tổ chức da để điều trị bệnh tật.
Theo Đông y, nếu kết hợp liệu pháp chườm nóng cùng các tinh chất thảo dược tự nhiên sẽ có tác động trực tiếp vào các huyệt trên cơ thể, giúp đả thông khí huyết, nhanh chóng xoa dịu các cơn đau mỏi.
Loại thảo dược và cách chế biến để chườm ngoài lại rất đa dạng, thành phần bài thuốc có thể rất khác nhau tùy mục đích điều trị. Ngày nay, phương pháp chườm thảo dược để hỗ trợ và điều trị bệnh đang dần được khôi phục lại, nhưng cách sử dụng đơn giản, tiện lợi hơn, mà vẫn đảm bảo được hiệu quả.
Tại Cơ sở 3 - Bệnh viện Đại học Y dược, chúng tôi chế biến và sử dụng túi chườm thảo dược như sau:
Thảo quyết minh (200g), gạo lứt (100g), quế chi (200g), đại hồi (100g), tiểu hồi (100g), mạn kinh tử (100g), thiên niên kiện (100g), bạch đậu khấu (100g).
Các vị thuốc được tán thô thành các mảnh có độ lớn vừa phải, giúp thuốc và tinh dầu thoát ra từ từ, tạo độ nóng bền cho gói thuốc.
Chườm thuốc cho bệnh nhân
Chuẩn bị các túi vải để đựng thuốc. Túi vải có kích thước và hình dạng khác nhau phù hợp để chườm từng vùng cơ thể như thắt lưng, cổ gáy, đầu gối....
Cho thuốc vào túi, dùng kim gút gài miệng túi lại, giữ 2 miệng túi khít lại với nhau để thuốc không rơi ra trong quá trình may. may hoàn chỉnh túi thuốc.
Công dụng: trấn thống, thông kinh hoạt lạc, hành khí hoạt huyết. Giảm đau, giãn cơ, tăng tuần hoàn tại chỗ.
Cách dùng: sử dụng trong lò vi sóng, công suất 600 - 800W (công suất trung bình hoặc cao), thời gian 3 - 5 phút để làm nóng túi chườm thảo dược.
Lưu ý khi sử dụng trong lò vi sóng:
Trước khi bật lò vi sóng: xếp gọn túi chườm đặt vào giữa đĩa thủy tinh của lò vi sóng, không để túi chạm vào thành lò.
Trong quá trình lò vi sóng hoạt động: cần chú ý quan sát túi thuốc có thể bị kẹt, gây cháy.
Sau khi tắt lò: túi thuốc nóng, dùng găng tay hoặc khăn mỏng kéo túi thuốc ra, dùng tay không có thể gây phỏng.
Túi chườm thảo dược mới lấy trong lò vi sóng ra có thể hơi ướt là bình thường, do hơi nước trong thảo dược bốc ra.
Cách chườm:
Dùng khăn mỏng bọc túi chườm (một lớp hoặc nhiều lớp), kiểm tra độ nóng có phù hợp hay không trước khi chườm, không chườm trực tiếp khi túi chườm còn nóng.
Sau 10 - 15 phút có thể tháo bớt dần các lớp khăn và tiếp tục chườm.
Thời gian chườm: 15 - 30 phút.
Chống chỉ định:
Không sử dụng cho vùng da bị trầy xước, lở loét, mụn nhọt, các bất thường ngoài da khác.
Không sử dụng cho người giãn tĩnh mạch.
Thận trọng khi sử dụng cho trẻ em và người bị giảm cảm giác.
Một túi chườm có thể sử dụng liên tục khoảng 500 lần. Các vị thuốc có nguồn gốc thảo mộc thiên nhiên, có chứa nhiều tinh dầu thơm tạo mùi hương dễ chịu, không sử dụng chất bảo quản.
Để được thực hiện chườm thuốc đúng nhất, quý bệnh nhân nên đến bệnh viện để được khám và tư vấn để có cách điều trị phù hợp.
Chỉ định:
● Đau do thần kinh tọa.
● Đau do thoái hóa khớp.
● Đau cơ, đau cổ gáy, thắt lưng.
● Chấn thương thể thao.
● Đau vai gáy.
● Đau bụng kinh.
● Tay chân lạnh.
● Phụ nữ sau sinh.
● Cảm cúm.
BS.CKII. HUỲNH TẤN VŨ
((Đơn vị điều trị ban ngày Cơ sở 3 BV. Đại học Y Dược TP.HCM))