Sỏi bàng quang có thể được hình thành tại bàng quang hoặc từ thận đi xuống. Sỏi có thể có triệu chứng hoặc tình cờ phát hiện qua siêu âm vì lý do khác. Sỏi bàng quang nếu không chữa trị có thể gây ra một số biến chứng nguy hiểm.
Trong tổng số sỏi đường tiết niệu, sỏi bàng quang chiếm tỉ lệ khá cao (khoảng 1/3). Theo các tác giả, sỏi bàng quang gặp ở nam giới nhiều hơn nữ giới và có nhiều nguyên nhân khác nhau gây nên sỏi bàng quang. Sỏi bàng quang khá đa dạng, có thể là sỏi từ thận, niệu quản (hoặc cả hai) rơi xuống. Khi sỏi đã xuống bàng quang, nếu là sỏi nhỏ, có thể được đào thải ra ngoài khi tiểu tiện, nếu sỏi lớn, sẽ nằm ở bàng quang, lâu ngày sỏi to dần lên do các cặn sỏi lắng đọng ở bàng quang tiếp tục bám vào. Một số trường hợp sỏi bàng quang được hình thành ngay tại bàng quang do một thời gian dài người bệnh sử dụng thuốc điều trị các bệnh khác có nhiều chất làm kết tủa, lắng đọng gây ra sỏi hoặc sử dụng nhiều chất khoáng, canxi, photpho, vitamin C… trong một thời gian dài, trong khi đó người bệnh uống ít nước, ít vận động.
Khi thấy tiểu rắt, buốt, đau bụng dưới... nên đến các cơ sở y tế có uy tín để được khám, chẩn đoán
Một số yếu tố thuận lợi
Bất kỳ nguyên nhân nào làm ứ đọng nước tiểu ở bàng quang đều có nguy cơ hình thành sỏi bàng quang (túi thừa bàng quang, viêm, nhiễm trùng, u, cục) hoặc cổ bàng bị chít hẹp do tăng sinh lành tính tiền liệt tuyến, viêm tiềm liệt tuyến mãn tính (nam giới) hoặc do các bệnh ở phần phụ (nữ giới) làm chèn ép vào cổ bàng quang gây ứ đọng nước tiểu. Một số trường hợp sỏi bàng quang là do chít hẹp niệu đạo, hoặc do có dị vật trong bàng quang, từ đó gây nên ứ đọng nước tiểu, ứ đọng cặn sỏi tạo thành sỏi. Ngoài ra, một số trường hợp do hạn chế đi lại (nhân viên văn phòng, lái xe đường dài) hoặc thường xuyên nhịn tiểu (thoái hóa cột sống thắt lưng, viêm khớp cùng chậu, bại liệt, tai biến mạch máu não, phụ nữ, công nhân đứng máy…) là những yếu tố thuận lợi tạo nên sỏi bàng quang. Một số người lười hoặc ngại uống nước, ngại ăn rau, ngại uống nước canh, do đó nước tiểu ít không đào thải được các chất lắng cặn ra ngoài cũng có nguy cơ bị sỏi bàng quang.
Triệu chứng như thế nào?
Một số trường hợp sỏi bàng quang chỉ biểu hiện âm thầm, ít có triệu chứng điển hình, vì một lý do nào đó tình cờ phát hiện do siêu âm ổ bụng bởi khám bệnh định kỳ hoặc đau bụng với nguyên nhân khác. Đại đa số bệnh sỏi bàng quang có đái rắt, đái buốt, đái nhiều lần, mỗi lần có ít nước tiểu, có thể có đau bụng dưới (hạ vị) nhất là ban ngày do đi lại, vận động nhiều. Có thể có sốt nhẹ mỗi khi bị viêm nhiễm ngược dòng do nước tiểu bị ứ đọng. Lúc này nước tiểu đục, có mùi, thậm chí có máu do sỏi cọ xát làm tổn thương niêm mạc bàng quang.
Nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm sẽ dẫn đến các biến chứng, thậm chí biến chưng nguy hiểm.
Biến chứng gì?
Biến chứng hay gặp nhất là viêm bàng quang cấp, nếu không được điều trị sẽ dẫn đến viêm mạn tính, từ đó có thể gây teo bàng quang hoặc rò bàng quang do lượng nước tiểu thay đổi liên tục.
Sỏi bàng quang còn có thể gây nên các biến chứng rất nguy hiểm là viêm thận và suy thận do nhiễm khuẩn ngược dòng. Ngoài ra, sỏi to sẽ gây kích thích hoặc chèn ép làm tắc cổ bàng quang (chỗ nối bàng quang và niệu đạo) làm cho người bệnh bị đau buốt vùng hạ vị. Cơn đau hạ vị do sỏi bàng quang có thể lan dần ra phía đầu bộ phận sinh dục ngoài hoặc tầng sinh môn, đau trội lên về cuối bãi tiểu tiện (nam giới, đôi khi phải bóp chặt đầu dương vật để đỡ đau, ở nữ giới nước tiểu chảy ri rỉ qua âm đạo hoặc hậu môn gây nhiễm khuẩn).
Biến chứng rò bàng quang, tầng sinh môn hoặc rò âm đạo (nữ giới) do sỏi bàng quang, nước tiểu cũng chảy ri rỉ qua âm đạo hoặc hậu môn gây nhiều bất tiện trong sinh hoạt và gây nhiễm trùng, thậm chí gây nhiễm trùng huyết rất nguy hiểm.
Một số trường hợp, sỏi bàng quang to có thể gây bí tiểu hoàn toàn làm nước tiểu ứ lại trong bàng quang, bàng quang căng phồng, tạo nên “cầu bàng quang” ở trên xương mu.
Nguyên tắc điều trị
Khi thấy đái rắt, buốt, đau bụng dưới… nên đến các cơ sở y tế có uy tín với trang thiết bị đầy đủ để được khám, chẩn đoán và điều trị bệnh sớm, tránh trường hợp để bệnh quá nặng gây biến chứng nguy hiểm đến tính mạng người bệnh. Nguyên tắc là, khi sỏi bàng quang còn nhỏ có thể dùng thuốc để làm tan dần sỏi, kèm theo uống nhiều nước để sỏi theo nước tiểu ra ngoài, thêm vào đó nên dùng thuốc kháng sinh chống nhiễm khuẩn (nếu có biểu hiện viêm nhiễm). Sỏi to, cần tán sỏi hoặc phẫu thuật lấy sỏi càng sớm càng tốt. Tuy vậy, việc điều trị nội khoa (dùng thuốc) hay ngoại khoa (tán sỏi, phẫu thuật) là do bác sĩ khám bệnh đưa ra hướng điểu trị người bệnh tự lựa chọn.
Lời khuyên của thầy thuốcĐể tránh mắc sỏi bàng quang, hàng ngày cần uống đủ nước (1,5 - 2,0 lít/ngày), bao gồm cả nước có trong thức ăn, rau, canh, củ, quả và không được nhịn tiểu. Cần vận động cơ thể đều đặn bằng hình thức tập thể dục, đi bộ, bơi và không nên ngồi, nằm một chỗ với thời gian lâu. Khi bị viêm đường tiết niệu cần tích cực chữa trị theo đơn thuốc của bác sĩ khám bệnh. Những người đã từng mắc bệnh viêm tiết niệu không để bệnh tái phát và cần khám bệnh định kỳ.
TS.BS. BÙI MAI HƯƠNG