Chúng ta ai cũng biết cần phải giữ gìn vệ sinh răng miệng, đánh răng và giữ răng sạch sẽ. Trong răng có... lợi (nướu) và chăm sóc răng không thể không chú ý đến lợi.
Chúng ta ai cũng biết cần phải giữ gìn vệ sinh răng miệng, đánh răng và giữ răng sạch sẽ. Trong răng có... lợi (nướu) và chăm sóc răng không thể không chú ý đến lợi. Lợi có thể bị viêm, bị co hay những tổn thương khác... không những ảnh hưởng đến vấn đề thẩm mỹ, vệ sinh mà còn nhiều hệ lụy đến sức khỏe. Một trong những bệnh lý răng lợi thường gặp là tụt lợi (lợi bị co). Vậy làm thế nào khắc phục tình trạng này và cách phòng tránh?
Nguyên nhân và yếu tố thuận lợi gây tụt lợi
Tụt lợi là hiện tượng bờ lợi co về phía cuống răng làm hở chân răng. Bệnh nhân thường phàn nàn với bác sĩ răng họ bị dài ra, ảnh hưởng thẩm mỹ ở vùng răng phía trước, kẽ răng bị hở hay bị rắt thức ăn, răng ê buốt, lung lay nếu tiêu xương nhiều. Tụt lợi có thể do nguyên nhân sinh lý, bệnh lý hoặc sang chấn, hoặc kết hợp các nguyên nhân.
Nguyên nhân sang chấn
Nguyên nhân tụt lợi có thể là do chải răng sai kỹ thuật làm sang chấn mòn lợi (lợi mỏng và thấp dần). Mặc dù chải răng quan trọng cho sự lành mạnh của lợi nhưng chải răng không đúng kỹ thuật gây mòn lợi. Các nghiên cứu đã cho thấy có sự liên quan giữa tụt lợi và thói quen dùng bàn chải cứng. Sang chấn từ răng đối diện trong quá trình nhai cắn (sang chấn khớp cắn) có thể gây tụt lợi mặt ngoài.
Lấy cao răng định kỳ là một biện pháp phòng ngừa tụt lợi.
Nguyên nhân bệnh lý
Do viêm quanh răng; sang chấn khớp cắn là yếu tố thuận lợi làm trầm trọng tụt lợi do tăng sinh biểu mô và viêm tại chỗ.
Yếu tố thuận lợi về sinh lý và giải phẫu
Mức độ mòn lợi bị ảnh hưởng bởi vị trí của răng trên cung hàm, góc của chân răng trong xương hàm, độ cong gần xa của bề mặt chân răng. Ở những răng xoay, nghiêng, sai vị trí lệch ra phía tiền đình thì tấm xương ổ răng mỏng, bị giảm chiều cao, áp lực khi nhai thức ăn cứng hoặc do chải răng sẽ làm mòn phần lợi không được xương nâng đỡ phía dưới, gây ra tụt lợi.
Nguyên nhân do góc độ của chân răng trong xương hàm dễ thấy nhất ở vùng răng hàm lớn hàm trên. Nếu chân hàm ếch nghiêng nhiều về phía hàm ếch hoặc hai chân phía tiền đình ngả ra phía ngoài nhiều quá sẽ làm xương ở vùng cổ răng mỏng và ngắn, dẫn đến mòn bờ lợi không được xương nâng đỡ. Nếu kèm theo mòn mặt nhai thì co lợi sẽ trầm trọng hơn. Mòn mặt nhai thường đồng hành với chồi răng và làm tăng rõ sự nghiêng của chân răng, điều này càng làm giảm lượng xương ổ răng che phủ cổ răng và tăng tụt lợi do giảm sự nâng đỡ lợi; teo tổ chức quanh răng ở người già; phanh niêm mạc miệng bám sai vị trí.
Hậu quả khi bị tụt lợi
Lợi tụt làm bề mặt chân răng lộ ra nên dễ bị sâu chân răng. Chân răng lộ ra sẽ bị mòn khi chải răng làm lộ ngà răng, do đó răng ê buốt khi bị kích thích nóng lạnh, chua ngọt. Khi tụt lợi vượt quá ranh giới lợi dính - niêm mạc tiền đình thì bờ lợi thường xuyên bị co kéo trong các hoạt động chức năng nhai, nói làm bong lợi khỏi bề mặt răng. Ngoài ra còn tạo điều kiện cho mảng bám, thức ăn và vi khuẩn tích tụ, nhất là co lợi ở vùng kẽ răng tạo mùi hôi miệng, vi khuẩn tích tụ lâu dài dẫn đến viêm quanh chân răng. Làm ảnh hưởng thẩm mỹ với nhóm răng phía trước.
Tụt lợi nếu để lâu ngày không điều trị sẽ làm cho các tổ chức xung quanh răng bị lỏng lẻo, răng bị tổn thương dẫn đến tiêu xương ổ răng và có thể gây mất răng.
Cách nào khắc phục?
Trường hợp sâu chân răng, giải pháp là hàn lỗ sâu chân răng, chải răng sau các bữa ăn để đề phòng sâu chân răng. Chân răng bị mòn lộ ngà răng nên sử dụng các thuốc chải răng giảm ê buốt, bán tại các cửa hàng, siêu thị. Nếu sử dụng thuốc chải răng không hiệu quả thì cần tới bác sĩ để điều trị. Co lợi chỉ có thể điều trị bằng phẫu thuật ghép mô. Mô ghép có thể lấy từ vị trí lân cận răng tổn thương hoặc lấy từ vòm miệng.
Lời khuyên của thầy thuốcVì nguyên nhân của co lợi là viêm nhiễm và sang chấn nên cần đề phòng các bệnh viêm nhiễm quanh chân răng bằng cách:
Vệ sinh răng miệng đúng thời điểm và phương pháp: chải răng sau khi ăn 15 phút. Tối thiểu nên chải răng mỗi ngày hai lần: sau khi ăn sáng và ăn tối. Thời gian mỗi lần chải răng nên trong khoảng từ 3-5 phút, nên sử dụng bàn chải có độ cứng vừa phải hoặc bàn chải mềm để không xước lợi, những người có hàm răng đều có thể chải ngang còn những người răng mọc chen chúc thì nên chải dọc để làm sạch hết các kẽ răng. Sau khi chải răng nên súc miệng bằng các dung dịch sát khuẩn để giảm số lượng vi khuẩn có trong miệng và các kẽ răng. Nếu có thức ăn dắt ở kẽ răng thì nên sử dụng chỉ nha khoa để lấy ra.
Thường xuyên lấy cao răng và khám răng miệng 6 tháng/1 lần để làm sạch cao răng và phát hiện sớm các bệnh răng miệng như: sâu răng, viêm lợi, răng khôn lệch, các bệnh tủy răng và bệnh viêm quanh cuống.
Nếu có các bệnh răng miệng thì cần điều trị càng sớm càng tốt.
Nếu không may bị mất răng vì lý do nào đó thì cần làm răng giả thay thế để tránh xô lệch răng.
Những người bị răng chen chúc nên chỉnh răng để đề phòng sang chấn khớp cắn và viêm lợi.
TS. BS. Lê Long Nghĩa