Theo y học cổ truyền (YHCT), mùa hè nóng nực là thời điểm thử nhiệt thịnh hành. Thử (nắng) và nhiệt (nóng) dễ làm hao tổn tân dịch khiến cơ thể mất nước và điện giải gây nên tình trạng mệt mỏi, đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, chán ăn..., thậm chí có thể bị trúng thử, còn gọi là “thử quyết”, “thử phong” mà y học hiện đại gọi là “say nắng”.
Theo y học cổ truyền (YHCT), mùa hè nóng nực là thời điểm thử nhiệt thịnh hành. Thử (nắng) và nhiệt (nóng) dễ làm hao tổn tân dịch khiến cơ thể mất nước và điện giải gây nên tình trạng mệt mỏi, đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, chán ăn..., thậm chí có thể bị trúng thử, còn gọi là “thử quyết”, “thử phong” mà y học hiện đại gọi là “say nắng”.
Để phòng chống tình trạng bất lợi này, YHCT sử dụng nhiều biện pháp khác nhau, trong đó có một phương cách hết sức độc đáo là dùng các loại hoa có công dụng thanh nhiệt giải thử, sinh tân chỉ khát để chế thành các loại đồ ăn thức uống dùng trong mùa hè.
- Hoa biển đậu 10g, kim ngân hoa 10g, sắc lấy nước uống thay trà trong ngày. Công dụng: thanh nhiệt giải thử, lợi thấp hòa vị, dùng đề phòng trúng thử và kích thích tiêu hóa, tạo cảm giác ngon miệng trong mùa hè.
- Hoa mướp tươi 8 bông, đậu xanh 60g, đường trắng lượng vừa đủ. Trước tiên, đem đậu xanh rửa sạch, đem ninh với một bát to nước thành cháo rồi bỏ hoa mướp vào, đun thêm vài ba phút là được, ăn trong ngày. Công dụng: thanh nhiệt giải thử, thích hợp trong những ngày hè nóng bức. Hoặc hoa mướp tươi 30g đem sắc lấy nước, hòa thêm một chút đường phèn, uống trong ngày. Công dụng: thanh nhiệt giải thử, nhuận phế sinh tân, dùng làm đồ giải khát rất tốt trong những ngày nóng bức.
- Kim ngân hoa 15g, đường phèn lượng vừa đủ. Sắc kỹ kim ngân hoa lấy nước bỏ bã, hòa đường phèn uống trong ngày. Công dụng: thanh nhiệt giải thử, nhuận phế sinh tân, dùng rất tốt trong những ngày hè thử nhiệt vượng thịnh.
- Cúc hoa 15g, hoắc hương 10g, sinh cam thảo 10g, lá trà tươi 10g. Tất cả đem sắc lấy nước uống thay trà trong ngày. Công dụng: thanh nhiệt giải thử, hóa thấp kiện tỳ, dùng thích hợp cho những người về mùa hè hay mệt mỏi, chán ăn, đau đầu, mình mẩy nặng nề.
- Cúc hoa 50g, mía 500g rửa sạch, chặt vụn, hai thứ đem sắc lấy nước uống thay trà trong ngày. Công dụng: thanh nhiệt giải thử, tư âm nhuận táo, đây là đồ uống đặc biệt tốt trong mùa hè, nhất là với những trường hợp mất nước nhiều, môi khô miệng khát, táo bón.
- Hoa cúc trắng 10g, hoa hòe 10g, thảo quyết minh, ba thứ đem hãm với nước sôi trong bình kín, đợi đến khi nguội hẳn thì dùng được, uống thay trà trong ngày. Công dụng: thanh nhiệt tán phong, dùng tốt cho trường hợp nắng nóng gây tăng huyết áp, đầu choáng mắt hoa.
Trà hoa cúc thanh nhiệt, dự phòng say nắng.
- Cúc hoa 50g, lá tre 15g, hai thứ chia làm ba lần, hãm với nước sôi hoặc sắc lấy nước uống thay trà. Công dụng: thanh nhiệt giải thử, trừ phiền, dùng để dự phòng say nắng, say nóng.
- Kim ngân hoa 20g, hoa mai khô 10g, hai thứ trộn đều, chia làm hai phần, hãm với nước sôi uống thay trà. Công dụng: thanh nhiệt giải thử, sinh tân chỉ khái, dùng rất tốt cho các chứng bệnh có sốt, đau đầu, phiền khát và dự phòng say nắng, say nóng trong mùa hè.
- Hoa tường vi 5g hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 20 phút thì dùng được, uống thay trà, mỗi ngày 3 lần. Công dụng: thanh nhiệt hóa thấp, thuận khí hòa vị, dùng thích hợp cho các chứng ngực bụng đầy trướng, môi khô miệng khát, buồn nôn, chán ăn trong mùa hè. Hoặc hoa tường vi 15g, đậu xanh 100g, đường trắng lượng vừa đủ. Tất cả cho vào nồi ninh thành cháo, chia ăn vài lần trong ngày. Công dụng: thanh nhiệt giải thử, lợi thấp hòa vị, dùng đề phòng chống trúng thử.
- Kim ngân hoa 10g, hoa tường vi 10g, sắc lấy nước uống thay trà trong ngày. Công dụng: thanh nhiệt lợi thấp, tiêu thử chỉ khát.
- Hoa sen tươi 30g, kim ngân hoa 50g, hai thứ sắc lấy nước uống thay trà trong ngày. Công dụng: thanh nhiệt giải thử, an thần, dùng đặc biệt tốt cho những người bị tăng huyết áp, hay đau đầu, mất ngủ trong mùa hè.
- Tử kinh hoa 10g, tử kinh bì 10g, thạch xương bồ 10g, tất cả đem sắc lấy nước uống thay trà trong ngày. Công dụng: thanh nhiệt lương huyết, tán phong trà thấp, dùng cho trường hợp hay bị đau bụng trong những ngày nóng bức.
- Kim ngân hoa 30g, mã thầy tươi 500g, đường trắng lượng vừa đủ. Mã thầy gọt vỏ, thái lát, kim ngân hoa cho vào túi vải buộc kín miệng, hai thứ đem sắc trong 20 phút, lấy nước bỏ bã, pha thêm đường trắng, uống trong ngày. Công dụng: thanh nhiệt giải độc, sinh tân chỉ khát.
- Kim ngân hoa 30g, cam thảo 5g, đậu xanh 100g, đường trắng lượng vừa đủ. Đem kim ngân hoa và cam thảo sắc lấy nước bỏ bã rồi cho đậu xanh vào ninh nhừ, chế thêm đường, chia ăn vài lần trong ngày. Công dụng: thanh nhiệt giải thử, trừ phiền chỉ khát, dùng để dự phòng say nắng, say nóng.
ThS. Hoàng Khánh Toàn