Theo Đông y, lươn là món ăn ngon và vị thuốc tốt, có giá trị dinh dưỡng cao, vị ngọt, tính ấm, không độc, tác dụng bổ gan,
Thiện ngư được dùng trong y học cổ truyền là tên thuốc từ thịt lươn (thường là lươn vàng). Theo Đông y, lươn là món ăn ngon và vị thuốc tốt, có giá trị dinh dưỡng cao, vị ngọt, tính ấm, không độc, tác dụng bổ gan, tỳ, thận, thích hợp với thể trạng nhiệt, rất tốt cho người gầy yếu, xanh xao, phụ nữ sau khi sinh bị suy nhược, khí huyết không điều hòa.
Lấy lươn tuốt cho hết nhớt bằng rơm và tro bếp, rửa sạch, mổ bỏ lòng ruột, để cả con, luộc qua, gỡ lấy thịt, nấu cháo ăn hoặc sấy khô, tán bột uống. Ở đồng bằng Nam bộ, lươn nấu với cá rau rút và một số rau gia vị thành món lẩu canh chua, là món ăn vị thuốc bổ dưỡng phổ biến, có thêm tác dụng thanh nhiệt, nhuận tràng, an thần, mạnh gân xương và mùi vị thơm ngon hấp dẫn; thịt lươn nấu với ngó sen ăn chữa rong kinh, băng huyết. Cuốn lá lốt nướng ăn chữa tê thấp, hầm với rau dừa nước là thuốc bổ máu, với đỗ đen có tác dụng bổ thần kinh;
Lươn và một số rau gia vị thành món canh chua thanh nhiệt, bổ dưỡng. Một số món ăn bài thuốc chữa bệnh có thịt lươn:
Chữa viêm gan mạn tính: Lươn 2 - 3 con làm thịt, bỏ ruột, tầm gửi cây dâu (tang ký sinh) 60g; rễ lau 30g, nước vừa đủ. Tất cả đem nấu chín, ăn cả cái lẫn nước
Chữa mồ hôi ra nhiều ở tay, chân: Lươn 1 con, luộc qua, gỡ lấy thịt, ý dĩ nhân 20g, để sống, phơi khô hoặc sao vàng, giã nhỏ thành bột, gạo nếp 30g vo kỹ, để ráo nước, giã thành bột. Trộn chung 3 thứ, thêm ít muối, nấu với nước luộc lươn cho nhừ chuyển thành cháo ăn trong ngày. Dùng 5 - 7 ngày.
Chữa di tinh, mộng tinh: Củ súng 10g nấu chín, bóc vỏ phơi khô, hoài sơn 50g nấu chín, phơi khô. Hai thứ tán bột, trộn đều nấu cháo với thịt lươn, ăn vào lúc đói. Dùng liên tục một thời gian
Chữa thần kinh suy nhược: Thịt lươn 250g, thái nhỏ, hấp cách thủy với hoài sơn, bách hợp, mỗi thứ 30g và nước vừa đủ. Ăn trong ngày. Dùng nhiều lần.
Chữa bạch đới, khí hư: Lươn 1 con to lấy phần giữa khoảng 30cm, đốt ra tro; hồ tiêu, tán nhỏ, rây bột mịn. Hai thứ trộn đều, mỗi lần uống 8g với rượu, ngày 3 lần (Nam dược thần hiệu).
Chữa thiếu máu, gầy còm, mệt mỏi: Thịt lươn 10g thái nhỏ, nấu với nước gừng 10 - 20ml và ít gạo thành cháo. Ăn trong ngày.
Ở Trung Quốc thịt lươn được dùng dưới dạng “lươn hấp cơm”, một món ăn-vị thuốc phổ biến ở vùng nông thôn để chữa chứng vàng bủng ở da mặt những người đã qua cơn bệnh nặng (bệnh hoàng thống). Cách nấu như sau: Lấy lươn mổ bụng bỏ ruột, rút chỉ máu dọc theo xương sống, rửa sạch. Cắt miếng, ướp gia vị và nước gừng tươi, trộn đều cho thấm, có thể thêm ít rượu. Khi cơm sắp cạn, đặt thịt lươn lên trên để hấp cho chín. Ăn nóng. Kết quả điều trị rất tốt, sắc mặt sẽ hết vàng.
Người Nhật Bản coi thịt lươn như một loại thực phẩm thông huyết mạch, lợi gân cốt, nên gọi là “sâm động vật”
Kiêng kỵ: Người bị bệnh sốt rét , kiết lỵ, đầy bụng, khó tiêu, không nên ăn lươn.
DS. HUYỀN HOA