Mỡ trong máu cao là tình trạng rối loạn chuyển hoá lipid. Chất mỡ trong cơ thể chủ yếu là cholesterol và triglyceride, khi có nồng độ cao trong máu sẽ gây nhiều biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe...
Mỡ trong máu cao là tình trạng rối loạn chuyển hoá lipid. Chất mỡ trong cơ thể chủ yếu là cholesterol và triglyceride, khi có nồng độ cao trong máu sẽ gây nhiều biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe, đặc biệt là người cao tuổi. Do đó việc phòng ngừa là rất quan trọng.
Cholesterol và triglyceritde là chất gì?
Cholesterol là một chất béo có ở màng tế bào của tất cả các mô tổ chức trong cơ thể và được vận chuyển trong huyết tương của con người. Phần lớn cholesterol không có nguồn gốc từ thức ăn mà được gan tổng hợp nên từ các chất béo bão hòa, một phần nhỏ cholesterol được hấp thu từ thức ăn như: trứng, sữa, não, thịt đỏ, mỡ, lòng động vật, tôm...
Khi chất acid béo loại tự do được hấp thu qua gan sẽ được chuyển thành cholesterol, nếu lượng acid béo bị dư thừa thì sẽ trở thành triglyceride.
Để ngừa mỡ máu cao, cần thường xuyên tập thể dục hoặc chơi các môn thể thao nhẹ nhàng như đi bộ, cầu lông… Ảnh: Trần Minh
Khi nào được gọi là rối loạn mỡ máu?
Khi có một trong các chất sau đây không nằm trong giới hạn bình thường thì được gọi là rối loạn:
Tăng cholesterol máu (bình thường cholesterol máu nhỏ hơn 5,2mmol/l). Cholesterol gồm các chất HDL-C (cholesterol có tỷ trọng cao) và LDL-C cholesetrol có tỷ trọng thấp, HDL-C là loại cholesterol tốt có tác dụng bảo vệ thành mạch máu. Còn chất LDL-C (cholesterol có tỷ trọng thấp) trong máu người bình thường nhỏ hơn 3,4mmol/l là loại cholesterol xấu. LDL-C có khả năng làm xơ vữa thành động mạch mà hậu quả sẽ là làm hẹp lòng động mạch gây tăng huyết áp, đột quỵ, tai biến mạch máu não, thiểu năng mạch vành... Khi triglycerid máu trên 2,26 mmol/l được gọi là triglycerid cao. Còn khi tăng cả cholesterol và triglycerid thì được gọi là tăng mỡ máu hỗn hợp.
Nguyên nhân gây tăng mỡ máu ở người cao tuổi
Hay gặp nhất trong tăng cholesterol máu ở người cao tuổi là do chế độ ăn không hợp lý như: ăn nhiều mỡ động vật, phủ tạng động vật, trứng (nhất là lòng đỏ trứng), sữa toàn phần, bơ, thịt đỏ, lòng động vật... trong các bữa ăn hằng ngày.
Tiếp đến là người béo phì, ngoài ra người ta cũng có thể gặp do di truyền, mắc một số bệnh về rối loạn chuyển hóa như đái tháo đường. Còn tăng triglyceride hay gặp nhất là do uống quá nhiều rượu, béo phì, di truyền, lười vận động hoặc rối loạn gene chuyển hóa...
Nhiều biến chứng nguy hiểm do mỡ máu cao
Mỡ máu cao là một loại bệnh không gây tử vong ngay trong thời gian ngắn, tuy nhiên, những biến chứng của nó rất nguy hiểm. Khi lượng mỡ trong máu quá cao rất nguy hiểm vì dễ dẫn đến hẹp động mạch, máu đi qua khó khăn hơn và làm giảm lượng máu tới mô cơ thể bao gồm cả tim. Nếu không điều trị, về lâu dài có thể dẫn đến nhiều biến chứng như: bị mỡ đóng vào trong mạch máu tạo thành một mảng xơ vữa... dễ dẫn đến tình trạng tắc mạch máu gây đột quỵ. Đặc biệt, người có mỡ máu cao, tình trạng mạch máu bị bít, hẹp mạch máu nhiều hơn. Nếu xảy ra ở não thì gây nên tai biến mạch máu não; nếu ở ruột gây tắc mạch máu nuôi ruột dẫn đến hoại tử ruột; ở tim sẽ gây ra nhồi máu cơ tim; ở chi gây tắc mạch máu chi...
Tóm lại: bệnh mỡ máu cao có thể gây ra 7 nguy hiểm đó là: viêm tụy, tiểu đường týp 2, bệnh tim mạch, đột quỵ, sa sút trí tuệ, đau và tê chân, bệnh gan.
Tự chăm sóc sức khỏe khi mỡ máu cao
Tự chăm sóc và thực hiện các công việc nhằm cải thiện mỡ máu cao rất cần cho mỗi bệnh nhân bị bệnh này. Bệnh nhân nên kiểm tra mỡ trong máu định kỳ 3-6 tháng/lần hoặc theo sự hướng dẫn của bác sĩ.
Duy trì cân nặng ổn định, nếu bị thừa cân, phải tích cực giảm cân bằng chế độ ăn tiết chế và vận động. Tăng cường tập thể dục hoặc chơi các môn thể thao nhẹ nhàng như: đi bộ, cầu lông... Nếu đã tích cực tiết chế và vận động mà mỡ trong máu vẫn còn cao thì bệnh nhân cần phải dùng thêm thuốc hạ mỡ máu.
Thời gian dùng thuốc hạ mỡ máu có thể kéo dài vài tháng đến vài năm hoặc suốt đời, tùy thuộc vào tình trạng bệnh theo chỉ định của bác sĩ. Người bệnh phải uống thuốc đều đặn, không được bỏ thuốc giữa chừng.
Đối với bệnh nhân tim mạch, bệnh thận mạn tính hoặc đái tháo đường, cần phải dùng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ để duy trì mỡ trong máu ở mức độ tối ưu nhằm phòng tránh đột quỵ và nhồi máu cơ tim. Bệnh nhân nên chọn một môn thể thao ưa thích phù hợp với sức khỏe để luyện tập như đi bộ, cầu lông, bóng bàn, bơi, đạp xe, thể dục dưỡng sinh, yoga.
Dinh dưỡng là yếu tố quan trọng
Những thực phẩm nên ăn để phòng tránh mỡ máu cao: Ăn nhiều rau củ quả tươi và trái cây chín loại ít ngọt (khoảng 500g mỗi ngày), với cách ăn bình thường tốt hơn là chỉ ép lấy nước uống. Ăn nhiều tỏi nếu có thể ăn được; Nên ăn cá và đậu các loại thay thế ăn thịt: mỗi tuần nên có 3 ngày ăn cá và 1 ngày ăn đậu (đậu phụ, đậu cô ve, đậu xanh, đậu đen... thay vì ăn thịt). Ăn thịt thì chỉ nên chọn các loại thịt nạc không lẫn mỡ, không ăn da và gân; Nên ăn tôm, tép, cua, ghẹ và các loại hải sản sẵn có. Mỗi tuần chỉ nên ăn từ 1-2 quả trứng gà hoặc vịt; Nên dùng các loại dầu như dầu vừng, dầu đậu nành, dầu hướng dương, dầu ôliu... thay cho mỡ động vật trong các món ăn chế biến bằng cách chiên xào. Nên uống nhiều nước hằng ngày (từ 1,5- 2 lít).
Những món ăn nên tránh khi mỡ máu caoĐể phòng tránh mỡ máu cao, chúng ta cần kiêng hoặc hạn chế ăn uống các món sau đây: không ăn thường xuyên các món chiên xào; Không ăn nhiều các loại thức ăn có hàm lượng cholestrol cao như óc lợn, mỡ động vật, da gà, da vịt, da lợn, lòng đỏ trứng, chân giò, gân bò, nội tạng động vật...; Không ăn quá nhiều đồ ngọt như chè, mứt, kẹo, bánh kem, kem, nước ngọt, nước tăng lực, nước trái cây đóng hộp, nước đường, mật ong...; Không uống quá nhiều rượu, bia; Không hút thuốc lá.
BS. Bạch Yến