Viêm đường hô hấp thuộc chứng cảm ho thể phong nhiệt trong đông y. Người bệnh biểu hiện sốt nhẹ, ho khan, ho ít đàm, đàm vàng, ho cơn, họng đau, mặt hồng, khát nước, nước tiểu vàng hoặc đại tiện táo khó, rêu lưỡi mỏng vàng.
Đông y dùng phép thanh nhiệt, tư âm nhuận phế để điều trị. Sau đây là 3 bài thuốc phòng trị.
Giai đoạn mới mắc, người bệnh biểu hiện cảm sốt nhẹ, ho khan.
Dùng bài Tang cúc ẩm (Ôn bệnh điều biện)gia giảm: tang diệp, cúc hoa, hạnh nhân, liên kiều, cát cánh, lô căn mỗi vị 12g, bạc hà 8g, cam thảo 6g. Sắc uống, trẻ nhỏ dùng liều một nửa hoặc ít hơn. Tác dụng: sơ phong, thanh nhiệt, thông phế hóa đàm, cầm ho… Trị cảm sốt ho viêm đường hô hấp trên, cảm cúm, viêm phế quản.
Gia giảm: Nếu ho đờm nhiều, gia bối mẫu 12g; sốt nóng đàm vàng, gia hoàng cầm 12g; nếu ho, thở, phù, gia tang bạch bì 14g; đờm có máu, gia bạch mao căn 16g; miệng khô khát, gia thiên hoa phấn 12g, thạch hộc 12g; sốt cao, gia tri mẫu 12g; họng sưng đau, gia liên kiều 12g, xạ can 14g.
Ngân hoa.
Chống chỉ định: người mắc chứng cảm phong hàn mà ho đàm lỏng đàm nhiều, da xanh mét.
Giai đoạn sau, người bệnh cảm sốt ho khan đau họng nhiều.
Dùng bài Ngân kiều tán: liên kiều 12g, cát cánh 10g, trúc diệp 16g, kinh giới tuệ 10g, đạm đậu xị 16g, ngưu bàng tử 12g, kim ngân hoa 10g, bạc hà 10g, cam thảo 6g. Sắc uống, trẻ nhỏ dùng liều một nửa hoặc ít hơn. Tác dụng: tân lương giải biểu, thanh nhiệt, giải độc… Chữa cảm sốt ho đau họng. Dùng trong trường hợp viêm đường hô hấp trên, cảm cúm, viêm phế quản, ho gà, viêm amidan cấp.
Gia giảm: ho, mặt phù gia tang bạch bì 14g; ho, đại tiện táo, gia hạnh nhân 12g; ho, đờm vàng, gia hoàng cầm 12g; chảy máu cam, gia rễ cỏ tranh14g; đau họng, gia huyền sâm 10g, xạ can 16g.
Chống chỉ định: người mắc chứng cảm lạnh, phế hư hàn, gặp gió lạnh ho tăng, đại tiện lỏng.
Giai đoạn cảm sốt lui nhưng vẫn còn ho khan, miệng khô khát.
Dùng bài Thạch hộc thang gia giảm: mạch môn12g, sinh địa 20g, viễn chí 10g, phục linh 14g, huyền sâm 12g, chích thảo 6g, sinh khương 12g. Sắc uống, trẻ em nhỏ dùng liều 1/2 gia giảm phù hợp. Tác dụng: thanh phế mát vị dưỡng âm giải biểu nhiệt… Trị cảm phong nhiệt ho khan miệng khô khát…
Gia giảm: Nếu sốt đờm vàng, gia hoàng cầm 12g; ho mặt phù, gia tang bạch bì 14g; miệng khô khát, gia thiên hoa phấn 12g, thạch hộc 12g, sa sâm 14g.
Chống chỉ định: người bị chứng phế hư hàn ho đàm nhiều, tràng vị yếu, đại tiện lỏng.
Lương y Phan Thị Thạnh