Trên thực tế, chẩn đoán bệnh ung thư bao giờ cũng muộn. Việc chẩn đoán sớm ung thư trước hết phải xác định bệnh chắc chắn, loại trừ được khả năng dương tính giả cũng như âm tính giả.
Trên thực tế, chẩn đoán bệnh ung thư bao giờ cũng muộn. Việc chẩn đoán sớm ung thư trước hết phải xác định bệnh chắc chắn, loại trừ được khả năng dương tính giả cũng như âm tính giả. Vì vậy, cần lưu ý đến 7 triệu chứng báo động và 5 yêu cầu cần thiết giúp cho việc phát hiện, chẩn đoán sớm bệnh ung thư để có chỉ định xử trí điều trị kịp thời, phù hợp, có hiệu quả.
Nguyên tắc phát hiện bệnh ung thư
Việc phát hiện bệnh ung thư phải bảo đảm những nguyên tắc cần thiết để hạn chế những trường hợp chẩn đoán âm tính giả và dương tính giả. Chẩn đoán âm tính giả hay bỏ sót ung thư sẽ làm cho một trường hợp bệnh ung thư đáng lẽ ra chữa trị được lại trở thành không chữa trị được và đã để lỡ cơ hội điều trị kịp thời. Chẩn đoán dương tính giả sẽ dẫn đến việc điều trị ung thư cho một người không hề có bệnh ung thư, bắt họ phải trả giá quá đắt về những tổn thất phi lý, tốn kém mà người thầy thuốc vô tình gán ép cho họ. Cho đến nay y học vẫn chưa đủ khả năng xác định bệnh ung thư với độ chính xác tuyệt đối trong tất cả mọi trường hợp, vì vậy cần lưu ý đến việc phát hiện những người có nguy cơ cao đối với bệnh ung thư bao gồm tình trạng tiền ung thư, hội chứng cận ung thư...
Sàng lọc bằng hỏi, khám lâm sàng tỉ mỉ... mới tìm ra những đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh ung thư
Thực tế chỉ có cách sàng lọc bằng hỏi, khám lâm sàng tỉ mỉ kể cả hồi cứu tiền sử bệnh mới tìm ra những đối tượng có nguy cơ cao đối với bệnh ung thư. Trường hợp này không thấy những dấu hiệu chỉ điểm trực tiếp của một ung thư mà chỉ có những dấu hiệu đe dọa hoặc báo trước gián tiếp một tiến triển tình trạng ác tính. Việc phát hiện càng có ý nghĩa khêu gợi khi tổn thương ung thư nằm vị trí ở sâu mà bằng phương pháp sờ nắn không phát hiện được như các bác sĩ đã tìm ra ung thư phổi ở những người viêm phế quản mạn tính, những người nghiện thuốc lá lâu năm hoặc làm việc ở các mỏ khai thác chất phóng xạ; tìm ra ung thư cổ tử cung ở những người phụ nữ sinh đẻ nhiều, viêm cổ tử cung mạn tính, đặc biệt do nhiễm nấm trichomonas hay có sinh hoạt tình dục bừa bãi đi đôi với việc vệ sinh sinh dục kém; tìm ra ung thư biểu mô màng đệm hay ung thư nhau thai ở những người có tiền sử mang thai trứng hay bị sảy, nạo thai nhiều lần; tìm ra ung thư dạ dày ở những người loét dạ dày tại bờ cong nhỏ đã nhiều năm hoặc có viêm không do axít hay giảm axít HCl; tìm ra ung thư gan ở những người viêm gan mạn tính, xơ gan; tìm ra ung thư đại tràng ở những người viêm đại tràng mạn tính hoặc có tiền sử polip, mắc bệnh polip đại tràng-trực tràng có tính chất gia đình; tìm ra ung thư da qua xu hướng tiến triển ác tính của những nốt sừng hóa ở da mặt, da bàn tay; tìm ra ung thư dương vật ở những người bị chít hẹp bao quy đầu; tìm ra ung thư của một số niêm mạc qua các vết trắng hay bạch sản...
7 triệu chứng báo động
Trên thực tế nhiều người thuộc diện có nguy cơ cao đối với bệnh ung thư chưa hẳn đã mắc bệnh ung thư, trái lại một số trường hợp khi phát hiện thì đã có bệnh ung thư tiến triển. Vì vậy, các bác sĩ đã khuyến cáo nên lưu ý đến 7 triệu chứng báo động bệnh ung thư bao gồm: thay đổi thói quen bình thường của ruột, bàng quang như đi tiêu chảy kéo dài không rõ nguyên nhân; đi tiểu rắt, tiểu khó kéo dài... Có vết lở loét kéo dài không chữa trị khỏi với các loại thuốc điều trị thông thường. Bị chảy máu, tiết dịch bất thường. Có một khối u ở vú hay một khối u ở bất kỳ nơi nào của cơ thể, có khi chỉ là dấu hiệu của một chỗ bị dày lên; bệnh nhân có thể tự phát hiện loại tổn thường này qua sờ nắn, soi gương, khi tắm rửa... Có dấu hiệu khó nuốt, bị rối loạn tiêu hóa kéo dài. Phát hiện nốt ruồi thay đổi kích thước, màu sắc, nhất là có chảy máu. Bị ho dai dẳng, khàn tiếng kéo dài.
Ngoài 7 triệu chứng báo động đã nêu, nhiều nhà khoa học còn lưu ý các bác sĩ đa khoa cần lưu ý phát hiện thêm một số triệu chứng khác như: sút cân nhiều, có thể giảm trên dưới 5kg chưa rõ nguyên nhân ở những người cao tuổi đang khỏe mạnh; sốt kéo dài chưa rõ nguyên nhân; mệt mỏi, chán ăn kéo dài; đau có thể liên quan đến loại và vị trí ung thư gồm đau ở cơ, xương, bìu dái, đau khi đi tiểu, đau bả vai... kéo dài, không rõ nguyên nhân; thiếu máu, suy mòn cơ thể chưa rõ nguyên nhân; da khô, da sạm đen, da cứng, viêm da cơ... Tuy nhiên việc phát hiện ung thư với những dấu hiệu, triệu chứng báo động gợi ý một cách khái quát như vậy trong khi ung thư đã tiến triển thật là quá khó khăn; do đó trên thực tế bắt buộc phải căn cứ thêm vào những phương pháp xét nghiệm chẩn đoán cận lâm sàng cần thiết.
5 yêu cầu phát hiện bệnh ung thư
Các nhà khoa học cho rằng có nhiều cách phát hiện sớm ung thư nhưng đa số đều thống nhất khuynh hướng chung là phải phát hiện một cách chủ động, thực hiện định kỳ và có hệ thống cho hàng loạt người, nhất là những người có nguy cơ cao đối với bệnh ung thư. Một phương pháp giúp phát hiện tốt bệnh ung thư phải bảo đảm 5 yêu cầu cần thiết như:
Tiến hành đơn giản, thực hiện được dễ dàng và nhanh chóng với phương tiện tối thiểu, ít gây phiền hà cho người bệnh và bảo đảm an toàn, có khả năng áp dụng rộng rãi; mang tính chất nhạy cảm, có khả năng phát hiện sớm bệnh ung thư với tì lệ âm tính giả thấp.
Cho kết quả rõ ràng, cụ thể với ít nguyên vật liệu sử dụng.
Kết quả phát hiện đáng tin cậy, tỉ lệ dương tính giả cũng phải thấp.
Có hiệu suất, có thể áp dụng được cho việc phát hiện nhiều loại ung thư phổ biến và ở nhiều vị trí khác nhau.
Phải bảo đảm tiết kiệm, tốn ít công sức và chi phí thực hiện.
Thực tế có thể xem 5 yêu cầu này như là 5 tiêu chuẩn cụ thể giúp cho việc đánh giá một phương pháp phát hiện bệnh ung thư nói chung.
Lời khuyên của thầy thuốcPhần lớn các trường hợp chẩn đoán thực sự sớm đối với bệnh ung thư ở môi trường bệnh viện qua thăm khám thường lệ của các chuyên khoa thực tế chỉ mang tính cá biệt và tình cờ. Hiện nay, có thể nói việc phát hiện sớm bệnh ung thư là một vấn đề quan trọng và cấp thiết trong công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu của hoạt động y tế cộng đồng. Chúng có ý nghĩa rất lớn để sàng lọc phát hiện khi đi tìm những tổn thương nghi ngờ có khả năng gây bệnh ung thư hoặc đã mắc bệnh ung thư ở những người với bề ngoài có vẻ bình thường. Việc phát hiện sớm phải hạn chế tối đa nguy cơ bỏ sót các trường hợp mắc bệnh ung thư, do đó các chương trình sàng lọc phát hiện ung thư bao giờ cũng hình thành nhóm bệnh nhân nghi ngờ ung thư để kiểm tra lại bằng nhiều kỹ thuật tinh xảo, có độ tin cậy cao tất cả mọi trường hợp nghi ngờ hoặc dương tính qua phát hiện để khẳng định. 7 triệu chứng báo động và 5 yêu cầu phát hiện bệnh ung thư đã nêu ở trên là vấn đề cần được mọi người quan tâm.
TTƯT.BS. NGUYỄN VÕ HINH