Quả vải còn gọi là Lệ Chi, tên khoa học là Litchi chinensis, là loài duy nhất trong chi Litchi thuộc họ Bồ hòn (Sapindaceae).
Trích nguồn lịch sử thì Dương Quý Phi, Sủng Ái phi của Hoàng đế Đường Minh Hoàng (Đường Huyền Tông) của nhà Đường – Trung Quốc rất yêu thích trái vải này.
Sử Việt Nam thì liên quan đến Mai Thúc Loan, xuất thân là phu khuân vải cống nạp cho nhà Đường Trung Quốc. Ông đã lãnh đạo nhân dân khởi nghĩa chống lại nhà Đường năm 722 và lên ngôi Mai Hắc Đế....
Đã có nhiều tin tức ghi nhận liên quan đến cái chết và cây vải. Bệnh lý đặc trưng bởi tình trạng co giật, thay đổi nhận thức, thường vào sáng sớm và tỉ lệ tử vong cao. Trên cơ sở đó, các nhà khoa học Mỹ và Ấn Độ đã bắt tay vào nghiên cứu, rà soát các thông tin y học trước đây và tìm hiểu trên 390 bệnh nhân (dưới 15 tuổi, và theo một số tiêu chuẩn cụ thể về dấu hiệu bệnh lý và các xét nghiệm có liên quan trên máu, nước tiểu, dịch não tuỷ, chụp MRI não, Điện não đồ) trong khoảng từ 25/06/2014 đến 17/07/2014, rồi tìm ra kết luận. Kết luận này đã được đăng trên tạp chí Y học có uy tín là tờ Lancet.
Những vụ việc bộc phát của não bệnh cấp tính trong nghiên cứu này, có liên quan đến ngộ độc của 2 chất có trong quả vải. Đó là Hypoglycin A và Methylene –CycloPropyl – Glycerine (viết tắc MCPG).
Để có kết luận này, các nhà nghiên cứu đã loại trừ được những khả năng khác mà trước đây được coi có thể là nguyên nhân (như nhiễm trùng/ nhiễm siêu vi trùng viêm não/màng não, ngộ độc thuốc trừ sâu, ngộ độc kim loại nặng. Cũng như việc tìm thấy có nồng độ của 2 chất Hypglycin A và MCPG cũng như các ảnh hưởng của 2 chất này lên chuyển hoá Acid béo, và đặc biệt là sự ức chế tạo đường glucose (điều này đã được nghiên cứu thực nghiệm trên động vật).
Do đó, để ngăn ngừa tình trạng bệnh lý, các nhà nghiên cứu khuyên rằng: Không ăn quá nhiều quả vải.
Tránh ăn lúc đói và nên có ăn thêm bữa tối khuya (để đề phòng hạ đường máu), cũng như cần có phương án xử trí rối loạn hạ đường máu trong những trường hợp có nghi ngờ bị ngộ độc do quả vải.
Tránh ăn quả chưa chín đủ, và cũng tránh ăn, cắn nhai vào hạt các loại quả này.
Nếu có điều kiện nghiên cứu hay hợp tác quốc tế, cũng nên chú ý việc nghiên cứu và thử nghiệm nồng độ của 2 chất Hypoglycine A và MCPG để đánh giá hiệu ứng và độ an toàn.
David Phan